Kromlech

Kromlech (z celtyckiego crom - wygięty, Lech - kamień) - krąg zbudowany z ustawionych pionowo kamieni, często wokół grobowca. Typowe dla neolitu i epoki brązu, najczęściej w Bretanii, Anglii i Irlandii - pierwsze wzniesiono w drugiej połowie IV tysiąclecia p.n.e. Do najbardziej znanych należy Stonehenge.

Układ przestrzenny kamiennego kręgu, składający się z pojedynczych głazów lub płyt ustawionych w określonym porządku. W Europie stanowiły założenia na dużych obszarach. W Polsce budowane były na mniejszą skalę. Składają się z najczęściej z kilku do kilkunastu głazów z jednym centralnym. Rzadko występowały izolowanie, najczęściej towarzyszyły cmentarzyskom kurhanowym. Ich położenie ma związek z występowaniem zjawisk geopatycznych. Kromlech stanowił również kamienną obstawę grobowców.

Kamienne kręgi występują w Tybecie, Chinach, Korei, Japonii, na Malajach, Borneo, Madagaskarze, w Indiach, Pakistanie, Afryce i obu Amerykach, a także w wielu innych miejscach. Zbieżność tę próbują wyjaśnić dwie teorie: archeologiczna, sugerująca wspólne źródło migracji i obrzędowości ludów, które następnie rozproszyły się po świecie oraz teoria psychologii analitycznej, prezentowana przez Junga, sugerująca rolę zbiorowej podświadomości. Najstarsze kręgi zbudowano w okresie ok. 5000- 2000 lat p.n.e., należy do nich m. in. Stonehenge, Avebury, konstrukcje znajdujące się w parku narodowym Dartmoor, Devon czy Grey Wethers w Brytanii, krąg Lisseyviggeen także znany jako „Siedem sióstr” w hrabstwie Kerry, w Irlandii. Ostatnie kamienne kręgi powstały w okresie do 1400 r.p.n.e. W Polsce kamienne kręgi spotkać możemy w Ordach, Białowieży, Grzybicy, Leśnie, Węsiorach, nie mają one jednak najprawdopodobniej nic wspólnego z Celtami, a są spuścizną gocką, duża zresztą młodszą, ich budowę typuje się na I-VI w.n.e.!.